Klinik Biyokimya ve Tarihimiz

Derneğimiz 29.12.1995 yılında tüzel kişilik kazanmış, 6.3.1996 yılında tüzüğü İçişleri Bakanlığı tarafından onaylanmış ve ilk genel kurulu da 18.9.1996 yılında yapılmıştır. Derneğimiz 2.11.1998 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Dünya Patoloji Dernekleri Birliği ve Laboratuvar Tıbbı (WASPaLM) e üye olmuştur. Daha sonra 14.5.1999 tarihindeki Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk Klinik Biyokimya Derneği (TKBD) adını almıştır.

Biyokimya bilimi ; canlı yapı taşlarını ve canlılık olaylarını molekül düzeyinde inceleyen bir bilim alanıdır. Bu nedenle biyokimya. canlı yapı taşlarını makroskobik inceleyen anatomi ve mikroskobik olarak inceleyen histoloji gibi morfolojik ve ayrıca canlılık olaylarını inceleyen fizyoloji gibi fonksiyonel bir bilim alanıdır. Biyokimya 1960 lı yıllardan sonra genetik ve biyofizik bilim alanları ile birlikte yapı ve işlevler arasındaki ilişkiyi daha iyi ortaya koyabilen moleküler biyoloji bilim alanının kurulmasına neden olmuştur. Biyokimyanın ilk kurucuları kimya, fizyoloji, ve tıp kökenli araştırmacılardır. Biyokimyanın geçmişi 1800 li yıllara dayanmakta olup, geçmişten günümüze Kimya, Hayvan Kimyası, Fizyolojik Kimya, Biyolojik Kimya ve en son 1900 lı yıllarda da Biyokimya olarak tanımlanmıştır. Bu ad değişimleri alanın ve konunun değişimlerini izlemiştir. Biyokimya 1920-1940 yılları arasında gelişimini tıp fakültelerinde sürdürmüş ve daha sonra diğer fakültelerde de kurulmuştur. Bugün gelişmiş ülkelerde biyokimya; matematik, fizik, kimya gibi temel bilimler ayrıca biyoloji gibi biyolojik bilimler kapsamında da yer almaktadır. Biyokimya mühendislik ve biyoloji bilim alanları ile birlikte biyoteknolojinin üç temel dayanağından birisini de oluşturmaktadır.

Bu nitelikleri nedeni ile Biyokimya Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık, Veteriner, Fen (Biyoloji, Kimya bölümlerinde) ve Eğitim Fakültelerinde yer almaktadır. Biyokimya bu fakültelerde ilgili eğitimi gören (Lisans eğitimi) öğrencilere ders olarak ayrıca lisans üstü eğitimde de yüksek lisans ve doktora eğitimi şeklinde verilmektedir. Biyokimya bilim alanı multidisipliner bir özelliğe sahiptir ve bu özellik alanın bilimsel zenginliğini oluşturmaktadır.

Son yıllarda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde lisans düzeyinde eğitim veren (Biyokimyager mesleği kazandıran) bölümler açılmıştır. Türkiye’de de ilk defa 1996 yılında Üniversiteler arası kurul (ÜAK) kararı ile Ege Üniversitesi Fen Fakültesi bünyesinde "Biyokimyager" diploması veren Biyokimya bölümü açılmıştır. Bu karara temel oluşturan ÜAK raporunda biyokimyanın temel bir bilim olduğu belirtilmiştir. Biyokimyagerler endüstri (biyoteknolojik üretimler, ilaç endüstrisi, gıda teknolojisi, biyolojik deterjan üretimi, kozmetik sanayi) eğitim (orta dereceli okullarda eğitici, yüksek öğretim kurumlarında akademisyen) araştırma kurumları (üniversiteler, tıbbi araştırma kurumları, tarımsal araştırma kurumları, çevre araştırma kurumları) ve sağlık hizmetlerinde (rutin ve araştırma laboratuvarlarında) görev alabilmektedirler.

Biyokimya günümüzde temel (genel) ve klinik olmak üzere iki dalda gelişmektedir. Ancak bugüne kadar ayırımın tam olarak uygulanamadığı ülkemizde, bu durum kendisini anlamsız sürtüşme ve engellemeler şeklinde ortaya koymuş, ilginç olan nokta ise bu tartışmalar sürerken klinik biyokimya eğitim öğretim ve uygulamalarının sahipsiz kalışı olmuştur.

Klinik Biyokimya , insanlarda sağlığın değerlendirilmesi, hastalıkların önlenmesi (hastalık için risk faktörlerinin belirlenmesi), tanısı, takibi, prognoz öngörüsü ve tedavinin izlenmesi amacıyla; insana ait biyolojik örneklerin çeşitli laboratuvar yöntemleri ve organ fonksiyon testleri aracılığı ile incelenmesinde, testlerin seçimi, uygulaması, laboratuvar bulgularının yorumu, tıbbi konsültasyonu ve laboratuvar tanıyı da içeren, tıbba ve kliniğe özgün bir laboratuvar bilimi ve tıp laboratuvar uzmanlık alanıdır. Klinik biyokimya; analitik kimya, temel biyokimya, elektronik, bilgisayar, otomasyon, işletme ve istatistik gibi çok sayıda disiplinden yararlanmakta ve karşılıklı olarak etkileşmektedir. Biyokimya ve klinik biyokimya birbirleri ile ilişkili, ancak farklı disiplinlerdir. Bir başka deyişle temel biyokimya alanındaki bilgi ve beceriler klinik biyokimya için gerekli ancak yeterli değildir.

Bugün UEMS'de "Medikal Biyopatoloji", ABD'de "Klinik Patoloji", Belçika, Fransa, Luksemburg'da "Klinik Biyoloji" ve Almanya gibi Avrupa ülkelerinin bir kısmında da kullanılmakta olan "Laboratuvar Tıbbı" terimleri de eş anlamlıdır.

Avrupa Tıp Uzmanları Birliğinde (UEMS) laboratuvar uzmanlık alanı olarak kabul edilen Medikal Biyopatoloji; polivalan bir uzmanlık alanı olup, bu alanda uzman olunabildiği gibi içinde yer alan Hematolojik, Mikrobiyolojik ve Kimyasal Biopatoloji alanlarında da uzman olunabilmektedir.. UEMS'deki Medikal Biyopatolojinin eş değeri olan ABD'deki Klinik Patoloji Uzmanlığının yan dalları (üst uzmanlık dalları) ise, Kan Bankası/Transfüzyon Tıbbı, Kimyasal Patoloji, Hematoloji ve Klinik Mikrobiyolojidir.

Alanımızla ilişkili adlandırmalar arasında yer alan, Kimyasal Biyopatoloji (UEMS), Kimyasal Patoloji (ABD, İngiltere), Klinik Biyokimya (Danimarka), Tıbbi Biyokimya (Kanada) ve Klinik Kimya (İsveç), terimleri de birbirleri ile eş anlamlıdır.

Türkiye’de alanımızın tarihçesi:

Biyokimya 1930 lı yıllarda İstanbul Tıp Fakültesinde kurulmuş, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bu alanın gelişimi ilk yıllarda Tıp Fakültelerinde olmuş daha sonra giderek diğer fakültelerde de Biyokimya kürsüleri kurulmuştur.

Klinik Biyokimya uzmanlığı ise 1929 yılında Türkiye’de tanınmış ilk 15 tıp uzmanlık alanından birisidir. Alanımız Türkiye’de 1929 da "Kimyayı Tıbbi", 1947 de "Hayati Kimya"; 1949 da "Hayati ve Tıbbi ve Gıdai Kimya", 1955 de "Hayati ve Tıbbi Kimya ", 1961 de "Tıbbi Biyokimya", 1962 de Biyokimya, 1983 de "Biyokimya ve Klinik Biyokimya" 2002 de de "Tıbbi Biyokimya" olarak adlandırılmıştır. Bir uzmanlık alanının adlandırılması alanın içeriğini ve yapılanmasını belirlediği için son derece önemlidir. Türkiye’de günümüze dek alanımız ile ilgili yaşanan karmaşalar kişilerin "Özlük Haklarını" "Tıp Eğitimini" "Tıpta Uzmanlık Eğitimini" ve en önemlisi insan sağlığına yönelik "Laboratuvar Hizmetlerini" olumsuz yönde etkilemiştir.

Derneğimizin temel kuruluş amacı bir tıp laboratuvar uzmanlık alanı olan Klinik Biyokimyanın Türkiye’de tanınmasını, yapılanmasını sağlamaktır. TKBD bu amaçlara yönelik olarak gerekli girişimlerde bulunmuş, bu alanda elde edilen kazanımlarda öncü ve motive edici bir güç oluşturmuştur. Derneğimiz tüm bu etkinliklerinde etik değerleri daima ön planda tutmaya çalışmıştır.

Türk Klinik Biyokimya Derneği, Bursa (Mart 1998), İstanbul (Ağustos 2002) ve Ankara (Kasım 2002) olmak üzere üç ilde şubesi kurulmuştur.

Türk Klinik Biyokimya Derneği; Klinik Biyokimya Uzmanlık eğitiminin düzeyini yükseltme amacıyla dernek bünyesinde Klinik Biyokimya Yeterlik Kurulunu oluşturmuştur.

Dernek 2003 yılından itibaren her yıl 3 sayı olmak üzere "Türk Klinik Biyokimya Dergisini" yayınlamaya başlamıştır.

Asistanların uzmanlık eğitimi ve özlük haklarına yönelik sorunlarını dile getirmelerine ve gerekli çözümlerin sağlanabilmesine yönelik olarak Nisan 2007 kongresinde, derneğe üye olan asistanların katıldığı bir toplantıda 5 kişilik bir asistan komisyonu oluşturulmuştur.

Derneğimiz 1998 yılında, 40 ülkenin ve 56 derneğin dahil olduğu 1947 yılında kurulmuş olan WASPaLM kuruluşuna Bakanlar Kurulu kararı ile üye olmuştur. Bu kuruluşun yönetim kuruluna derneğimiz üyelerinden dört dönem temsilci seçilmiştir.

Ayrıca, Avrupa Tıp Uzmanları (UEMS) birliğinin alanımızla ilgili seksiyonunda asosiye üye olarak 1998 yılından itibaren ülkemiz temsil edilmeye başlanmıştır. TKBD, UEMS'in Ekim 2000 yılında İzmir de yapılan seksiyon toplantısının ev sahipliğini üstlenmiştir. Bu toplantılarda genel olarak Avrupa Birliği Ülkelerinde Laboratuvar alanındaki uzmanlık eğitiminin standardizasyonu ve yeterlilik konuları ele alınmıştır. Derneğimiz ikinci kez UEMS seksiyon toplantısına Ekim 2013 yılında Kuşadası’nda ev sahipliği yapmıştır. TKBD’nin UEMS ile bu verimli işbirliği neticesinde 5.EFLM-UEMS European Joint Congress in Laboratory Medicine 10-13 Ekim 2018 tarihlerinde Antalya’da derneğimiz ev sahipliğinde düzenlenecektir.